Hepimiz ülkece zor ve travmatik bir dönemden geçiyoruz. Sevdiklerimiz için ve deprem bölgesinde yaşayan bireyler için endişeleniyoruz. Yıkımın etkilendiği bölgede fiziksel olarak bulunmasak bile hepimizin kalbi ve aklı orada, onların yaralarını sarmak ve onlara destek olmak istiyoruz. Deprem önceden tahmin edilebilir olmayan ve ani bir şekilde gerçekleşen doğal bir afet olduğu için afeti yaşayanlarla birlikte afeti dışarıdan takip eden insanlar içinde duygusal durumlar veya ikincil travmatik etkileri görülebilir.
İkincil travmatik stres bozukluğu nedir?
Olumsuz yaşam olaylarının kişiler üzerindeki olumsuz ve uyum bozucu etkilerine bağlı olarak ortaya çıkan çeşitli psikolojik ve fiziksel şikayetlerin eşlik ettiği bir olgu olarak tanımlanabilir. Bu travmatik etkileri genellikle birinci dereceden maruz kalanlar ve yakınlarında belirgin bir şekilde gözlenmektedir ama artık medya aracılığı ile hemen haberdar olduğumuz bu olumsuz olay ve etkileri yalnızca olayı yaşayanlarla sınırlı kalmamakta toplumun her kesiminde farklı olumsuz etkilere sahiptir. Bu durumu ikincil travma olarak adlandırabiliriz yani travmatik olaya doğrudan maruz kalan değil, olaya şahit olan ya da yazılı-görsel-medya aracılığıyla olayı izleyen kişilerin travmatize olması anlamına gelmektedir.
Travma sonrası stres bozukluğu nedir?
Travma yaratan bir olayın ardından kişide ortay çıkan ve en az bir ay süresince temel olarak olayın yeniden yaşanması, kaçınma ve genel tepki düzeyinde azalma ve aşırı uyarılma belirtilerine yol açan bir bozukluktur.
Travmatik bir olaydan sonra ne olur?
Travmatik bir olaydan sonra psikolojik sıkıntı yaşamak, akut stres bozukluğunun bir işaretidir.
Akut Stres Bozukluğunun Belirtileri?
Yeniden yaşantılama :
Kişinin şahit olduğu veya öğrendiği olaya benzer geçmiş anıları istemsizce anımsaması, anımsadığı anıları rüyalarında görmesi gibi travmayı tekrar tekrar yaşama belirtilerini içerir
Kaçınma belirtileri: Kendinizi size travmayı hatırlatan her şeyden (anılar, düşünceler, duygular, insanlar, yerler, tartışmalar, durumlardan) kaçınırken bulabilirsiniz
Artmış Uyarılmışlık belirtileri:
Gergin ve sıkıntılı olma, uykuya dalmada ve sürdürmede güçlük çekme, dikkatte artış veya dikkati toparlayamama, aşırı irkilme tepkisi gösterme, çabuk ve kolay öfkelenme, öfke patlamaları yaşama gibi belirtileri içerir.
Travmatik Stres Tepkileri nelerdir?
Fiziksel Tepkiler: Mide bulantısı, kusma, yorgunluk, çarpıntı, göğüs ağrısı, titreme, baygınlık hissi, baş dönmesi, baş ağrısı
Duygusal Tepkiler: Kaygılı olma, üzüntü, depresif duygu durumu, inkar, korku, suçluluk,panik, hayal kırıklığı, kızgınlık
Zihinsel Tepkiler: Bellekle ilgili sorunlar, dikkatsizlik, kabuslar, yönünü bulamama, eskileri hatırlayamama, uyku bozuklukları, sorun çözememe
Davranışsal Tepkiler: Kendini geri çekme, yerinde duramama, kıpır kıpır olma, ani davranışanlar, alkol ve madde alımı, çabuk tepki verme, yeme sorunları, kolayca korkma
Sosyal tepkiler: İş-okul, arkadaşlık ve evlilik ilişkilerinde sorunlar, insanlardan uzaklaşma, aşırı yargılayıcı v suçlayıcı olma, her şeyi kontrol altında tutma isteği
Belirtilerimiz Akut Stres Bozukluğu mu? Yoksa Travma Sonrası Stres Bozukluğu mu?
Birey yaşadığı travmatik olaydan sonraki 1 ay içinde, 9 veya daha fazla ASB (Akut Stres Bozukluğu) semptomu geliştirirse bu durum genellikle Akut sonrası stres bozukluğudur. ASB nadir görülen bir durum değildir ve travmatik bir olay yaşadıktan sonra herkeste ortaya çıkabilir. Kişi en az 3 ila 30 gün devam eder eğer bir aydan daha fazla semptomları yaşamaya devam ederse durum Travma sonrası stres bozukluğu olarak değerlendirilir. Geçici bir durumdur. ASB’nin, TSSB ile yakın bir ilişkisi vardır ve semptomlarının çoğu aynıdır, ASB tipik olarak bir ay içinde düzelen kısa süreli bir durum iken, TSSB kronik bir durumdur.
Deprem sonrası Anksiyete kendini nasıl hissettirir?
Depreme bire bir maruz kalmayanlar yaşadıkları evlerde kendi güvenliklerini nasıl oluşturabileceklerini düşünmeye ve araştırmaya başladılar. Bununla birlikte depremin kendi yaşadıkları şehirde olma ihtimalini düşünmek bireyleri kaygılı ve stresli yapabilir. Anksiyete kendini nasıl hissettirmeye başlar: evlerinin yada iş yerlerinin sürekli sallandığını zannetme ve sürekli avize veya lambayı kontrol etme. hayvanların depremi önceden hissettiği için hayvan seslerinden anlamlar çıkarıp kaygılanma. Sürekli deprem çantası ve su taşıyarak her an depremin gelme ihtimalini düşünerek kaygılı hissetme ve kolaylıkla paniklemenize yol açar
Depresyon belirtileri;
Umutsuzluk, üzüntü veya hissizlik duyguları, yorgunluk, beklenmedik ağlamalar, eskiden keyif veren etkinliklere ilgi kaybı, iştah ve kilo değişimleri, kendine zarar verme düşünceleri
Peki ne yapmalıyız?
Herkesin travma ile baş etme mekanizması farklıdır bazı kişiler daha az üzülüyor gibi davranabilir. Bu davranış o kişinin üzülmediğini göstermez yada tam tersi daha fazla etkilenmiş biri duygu ve düşüncelerini abartılı bulmayın herkesin başetme mekanizmalarına saygı duymalıyız.
sosyal medya ya da haberlerden gördüğümüz, her an karşınıza çıkabilen bilgilerin, görüntülerin ve videoların arka arkaya izlenmesi, ruh sağlığınız için zorlayıcı olacaktır. Medya kullanımınızın kısıtlı olmasına özen gösterin
Uykunuza ve beslenmenize, öz bakımınıza dikkat edin
Sosyal destek travma ile baş etmeyi kolaylaştırır; kendinizi insanlardan soyutlamayın, Sevdiklerinizden, çevrenizden destek istemekten çekinmeyin.
Duyguların ifade edilmesi stresi azaltır; duygularınızı, düşüncelerinizi, hissettiklerinizi paylaşın
Günlük yaşam rutinleri güven hissini arttırır; afet haberleri ya da alanı dışında yaptığınız, ilgilendiğiniz şeyleri yapmaya devam edin.
Fiziksel aktivite ruh sağlığını korur; bedeniniz olumsuz duyguları hisseder, uzun süre hareketsiz kalmayın, 20-30 dakikalık yürüyüşler yapın, bedeninizi gevşetin
Belirtilerin şiddeti azalmayınca Psikolojik destek almaktan çekinmeyin.