Türkiye’de ‘Muhtarlık’ kurumu ilk kez Osmanlı İmparatorluğu zamanında, 1830’lu yılların başlarında oluşturuldu. Aksu’nun ilk muhtarları da günümüzden tam 180 yıl önce belirlendi. İlçemizin ilk muhtarlarını merak ettiyseniz, buyurun yazımızı okumaya başlayın…
OSMAN PAŞA’NIN YAZISI
Teke Sancağı diye bilinen Antalya’nın o dönemdeki idarecisi Osman Paşa’nın 1836’da, devletin başkenti İstanbul’a gönderdiği yazıda Yeşilkaraman, Boztepe, Dumanlar, Güloluk, Karaçallı, Kemerağzı, Kundu, Mandırlar ve Solak köylerinin ilk muhtarlarının isimleri de yer alıyor.
ÖNCE İMAM KEFİL OLACAK
Peki, Aksu’nun ilk muhtarlarının nasıl belirlendiğini öğrenmek ister misiniz? Sizleri fazla merakta bırakmadan söyleyelim. Köydeki imamın kefil olduğu kişiler arasında demokratik bir seçim yapılmış, çoğunluğun onayı ile Birinci Muhtar ve onun yardımcısı olan İkinci Muhtar belirlenmiş.
PADİŞAH ONAYI GEREKLİ
Köy halkının belirlendiği birinci ve ikinci muhtarların isimleri, Padişah II. Mahmut’a gönderilmiş. Padişahın onayı ile kendilerine ‘Beylik Mühürü’ adı verilen mühürler gönderilmiş. Yani, anlayacağınız, o zamanlar muhtar seçilmek pek de kolay değilmiş. Padişah onayı mutlaka gerekirmiş.
AKSU’nun değerli muhtarları oturdukları koltukların ilk sahiplerini merak ettiler mi bilemeyiz, ama biz merak edip öğrenmek istedik. Gide gide yolumuz, 1830’lu yılların başlarına, II. Mahmut’un Padişah olduğu yıllara kadar uzandı. Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof.Dr. Fahrettin Tızlak’ın ‘Antalya Tarihi’ kitabını yeniden okumaya başlayıp, Aksu’nun ilk muhtarlarının izini sürdük. Oldukça ilginç bilgilere ulaştık.
SİYASETÇİLERİN KÖYLERİ
Örneğin, Aksu Belediye Başkanı Halil Şahin’in köyü olan Güloluk’un ilk muhtarının kim olduğunu öğrendik. Ardından, MHP Aksu İlçe Başkanı Kemal Kara’nın köyü Karaçallı’nın ilk muhtarının ismine ulaştık. Ve, CHP’li yöneticilerin köyü olarak bildiğimiz Kundu’da muhtarlık koltuğunun ilk sahibi ile tanışmış olduk. Dahası, demokratik seçimlerle işbaşına gelmiş bu muhtarların yardımcıları bile, tarihin tozlu sayfalarından çıkarak günümüze geldiler.
DÜRÜST VE İYİ HUYLU
Prof.Dr. Fahrettin Tızlak’ın ifadesiyle, Osmanlı’da muhtarlık kurumu ilk kez 1830’ların başlarında uygulanmaya başlandı. İstanbul dışında bu kurumun tesis edilmesi işlemi ancak 1833–1836 yılları arasında oldu. Daha sonra, bütün ülke genelinde yaygınlaştırılmasına karar verildi. Aksu’nun köylerinde de “dürüst, iyi huylu ve halkın güvenini kazanmış” ikişer kişi, çoğunluğun onayı ile muhtar olarak seçildi. Seçimle belirlenen bu kişilerin isimleri, daha sonra padişahın onayı alınmak üzere İstanbul’a bildirildi. Padişah tarafından onandıktan sonra, kendilerine ‘Beylik Mühürü’ denilen mühürleri gönderildi.
İMAM KEFİL OLACAK
Bu şekilde seçilen kişilerden birine birinci muhtar, diğerine de ikinci muhtar denildi. Ancak, merkezi yönetim, uygulamada oluşabilecek bazı sakıncaları göz önünde bulundurdu ve kefil uygulamasını da yürürlüğe koydu. Böylece, muhtar olarak seçilen kişilere imamlar kefil yapıldı. Böylelikle, taşradaki en küçük idari yapılanmanın başında bulunan kişilerin herhangi bir şekilde suiistimale kalkışmasının önü alınmak istendi. Özet olarak, muhtar seçilecek kişiye, önce köyün imamı kefil oldu, sonra da vatandaş tarafından demokratik olarak seçildiler. En sonunda Padişah onaylayıp mühürü gönderdi.
VE İLK MUHTARLARIMIZ
Gelelim şimdi de, Aksu’nun ilk muhtarlarının kimler olduğuna. Teke Sancağı’nın, yani Antalya’nın o zamanlar yöneticisi olan Osman Paşa, 1836 yılında İstanbul’a gönderdiği bir yazı ile, Antalya’nın diğer yöreleri gibi Aksu’nun seçilmiş ilk muhtarlarının isimlerini de bildirdi. Bu yazıya göre, Asikaramanlu olarak bilinen Yeşil Karaman’da Birinci Muhtar olarak Ahmet Kâhya, İkinci Muhtar olarak da Süleyman oğlu Yunus seçildi.
BAŞKAN ŞAHİN’İN KÖYÜ
O dönemdeki milli irade, Boztepe’nin Birinci Muhtarlığına Ali Ağa’yı, İkinci Muhtarlığa da Kara İbrahim’i layık gördü. Dumanlar köyünde ise sandıktan, Birinci Muhtar olarak Mehmet oğlu Yusuf, İkinci Muhtar olarak da Mustafa oğlu Süleyman çıktılar. Aksu Belediye Başkanı Halil Şahin’in köyü olan Kındıra yani Güloluk seçimlerinde Birinci Muhtarlık koltuğuna Kadir oğlu Abdülkadir, İkinci Muhtarlık koltuğuna da Süleyman oğlu Memiş oturdu.
MUHTAR KARA DERVİŞ
Aksu’nun diğer köylerindeki ilk muhtarlar ve yardımcıları da şu isimlerden oluştu: Karaçallı’da Birinci Muhtar Kerim oğlu Habib, İkinci Muhtar İsa; Kemerağzı’nda Birinci Muhtar Ahmet Ağa oğlu Hüseyin Ağa, İkinci Muhtar Mehmet Ağa oğlu Şeyh Ali Ağa; Kundu’da Birinci Muhtar İsmail Kahya, İkinci Muhtar Hanımoğlu İbrahim; Mandırlar’da Birinci Muhtar Kara Derviş, İkinci Muhtar Kara Musa, Solakta Birinci Muhtar Bekir oğlu Veli Ağa, İkinci Muhtar İbrahim oğlu Ali.
